<h2 class="p1">จากบทความ <a href="https://forbesthailand.com/commentaries/thought-leaders/%e0%b9%80%e0%b8%a8%e0%b8%a3%e0%b8%a9%e0%b8%90%e0%b8%81%e0%b8%b4%e0%b8%88%e0%b8%82%e0%b8%ad%e0%b8%87%e0%b8%8a%e0%b8%b2%e0%b8%95%e0%b8%b4-%e0%b8%a7%e0%b8%b4%e0%b8%96%e0%b8%b5%e0%b8%97%e0%b8%b2.html">วิถีทางในอดีตหาใช่เส้นทางสู่อนาคต</a> โดย Steve Forbes ที่พูดถึงเศรษฐกิจของชาติยุโรป ซึ่งเขายังพูดถึงหนังสือ “ลองใช้สามัญสำนึก แทนที่อุดมการณ์ฝ่ายขวาและซ้ายที่ล้มเหลว” โดย Philip K.Howard (สำนักพิมพ์ W.W. NORTON, 25.95 เหรียญ) โดยระบุว่า</h2>
ชื่อหนังสือเล่มเล็กๆ ที่มีเนื้อหาระดับวรรณกรรมขายดี มันบอกถึงเหตุผลว่า ทำไมคนอเมริกันจึงรู้สึกว่ามีอะไรบางอย่างผิดปกติมากกับประเทศของเรา ทุกวันนี้แม้ในท่ามกลางภาวะเศรษฐกิจที่แข็งแกร่ง ครั้งหนึ่งเราเคยเป็นประเทศที่มีวิจารณญาณที่ดีและมีทัศนคติ “ทำได้” แต่เรากลับกลายเป็นดินแดนที่ติดหนึบอยู่ในความเชื่องช้า ไม่เคยมีครั้งไหนที่เราต้องกลัวว่าจะไปสร้างความไม่พอใจให้ใครหรืออะไรเข้าโดยไม่เจตนามากเช่นนี้ สังคมของเราดูจะกลายเป็นสังคมชวนทะเลาะไปเสียแล้ว
เพราะเหตุใดเราจึงถูกกระหน่ำด้วยพายุของกฎเกณฑ์และระเบียบหยุมหยิมที่ไม่รู้จักจบสิ้นมาเป็นเวลาหลายทศวรรษ และผลที่ตามมาในทางการเมืองนั้นร้ายแรง เมื่อผู้คนกำลังรู้สึกมากขึ้นเรื่อยๆ ว่าพวกเขาสูญเสียการควบคุมชีวิตตัวเอง
Howard กล่าวว่า วิกฤตการณ์นี้เริ่มต้นในปลายทศวรรษที่ 60 เมื่อตามโรงเรียนกฎหมายเริ่มมีการแพร่หลายของความเชื่อที่ว่าเราจะอยู่ในสังคมที่ดีกว่าและมีความเที่ยงธรรมกว่า ถ้ามีกฎเกณฑ์ที่จะช่วยลดการใช้ดุลยพินิจส่วนตัว ซึ่งจะช่วยป้องกันการใช้อำนาจตามอำเภอใจ สถานการณ์เลวร้ายลงเมื่อมีการถือกำเนิดของสหภาพรัฐบาล ซึ่งทำให้การปลดบุคลากรที่ทำงานไม่ได้ตามเป้ากลายเป็นเรื่องที่แทบจะเป็นไปไม่ได้
หนังสือเรื่องนี้สั้นแต่อ่านแล้วความดันขึ้นของ Howard ได้โต้แย้งว่า พรรคการเมืองในปัจจุบัน (ที่มักแถลงในสิ่งที่ตรงกันข้าม) ยอมโอนอ่อนให้กับสถานการณ์ที่เป็นอยู่มากเกินกว่าจะสร้างความเปลี่ยนแปลงอย่างเป็นรูปธรรมที่จะทำให้อเมริกากลับคืนสู่ความเป็นวัฒนธรรมที่ตั้งอยู่บนความเป็นจริงอย่างที่เคยเป็นมา
จริงอยู่ที่ว่า ฝ่ายบริหารของ Trump กำลังใช้ความพยายามอย่างต่อเนื่องในการขจัดตัวบทกฎหมายที่บ่อนทำลายเศรษฐกิจ ซึ่งเป็นความพยายามที่สำคัญยิ่งยวดต่อการฟื้นตัวทางเศรษฐกิจตั้งแต่ปี 2017 แต่ความสำเร็จที่ได้รับนั้นยังไม่เพียงพอเมื่อเทียบกับถ้อยคำ 150 ล้านคำ (นี่เป็นแค่ตัวเลขประมาณการเพราะไม่มีใครรู้ตัวเลขจริงๆ) ของกฎระเบียบจากฝ่ายบริหารใน Washington ที่ได้ทำให้ชีวิตของอเมริกันชนเป็นอะไรที่แสนจะจำเจมากว่าครึ่งศตวรรษ


<figure><img class=" wp-image-21963" src="https://forbesthailand.com/wp-content/uploads/2019/09/commonsense.jpg" alt="" width="480" height="452" /><figcaption> หนังสือ Try Common Sense Replacing the Failed Ideologies of Right and Left</figcaption></figure>
ความสำเร็จของ Trump จะยืนยาวแค่ไหน เมื่อพิจารณาจากความพยายามของหลายๆ รัฐบาลก่อนหน้านี้ที่จะขจัดกฎระเบียบส่วนเกินจะพบว่า ความยุ่งยากด้านการแก้ไขกฎหมายจะกลับมาทันทีที่เกิดความเปลี่ยนแปลงทางการเมือง มันเหมือนกับต้นถั่วคุดสึ (วัชพืชที่สร้างปัญหาให้กับสหรัฐฯ มาก) ที่ดูจะไม่มีอะไรหยุดยั้งได้
เป็นต้นว่าคองเกรสได้แต่ทำท่าออกแถลงการณ์ จัดให้มีการไต่สวนพิจารณาและระดมทุน แต่ขณะเดียวกันก็โยนความรับผิดชอบที่แท้จริงให้ผู้อื่น โดยเฉพาะอย่างยิ่งหน่วยงานด้านบริหาร นี่คือการเมืองแบบข่าวแจก
ความคิดเห็นอิสระจากเจ้าหน้าที่ที่เป็นคนทำงานจริงๆ และเป็นผู้อยู่เบื้องหลังผลงานกลับถูกวัฒนธรรมของการเล่นตามกฎเค้นคอ “เจ้าหน้าที่รัฐ ครู และผู้รับเหมาที่เลวร้ายยังมีงานทำอยู่ต่อไปเพราะพวกเขากรอกแบบฟอร์มถูกต้อง...รัฐบาลทำงานบนความเฉื่อยแฉะ ไม่มีใครต้องการรับผิดชอบกับผลลัพธ์ที่เกิดขึ้นจริง”
ผลที่ตามมาจากการโถมกระหน่ำของกฎเกณฑ์ไม่ได้จำกัดอยู่แค่ในรัฐบาล ธุรกิจห้างร้านต้องใช้จ่ายเงินและเสียพลังงานสมอง ตลอดจนทรัพยากรมากขึ้นในการพยายามปฏิบัติตามการบังคับควบคุมที่ไร้สมอง Howard อ้างถึงกรณีสวนแอปเปิลทางเหนือของรัฐ New York ที่ต้องปฏิบัติตามกฎ 5,000 ข้อ ที่มาจากโครงการและหน่วยงาน 17 แห่งว่า กฎข้อหนึ่งที่หาสาระไม่ได้ก็คือ เมื่อเก็บแอปเปิลจากต้นแล้ว ต้องใช้ผ้าพลาสติกคลุมรถเข็นที่ใช้ใส่แอปเปิล ไม่เช่นนั้นนกจะมาถ่ายใส่ อย่าลืมว่าแอปเปิลพวกนี้อยู่บนต้นที่ไม่มีอะไรคลุมมานาน 5 เดือนก่อนจะถูกเก็บลงจากต้น และนำไปล้างทำความสะอาดอย่างดีก่อนนำไปเก็บในโรงเรือน!
Alexis de Tocqueville ผู้เขียนหนังสือ Democracy in America ที่ยังร่วมสมัยอย่างมาก ได้คาดการณ์ถึงอันตรายจากการโถมทับของกฎระเบียบหยุมหยิมที่บีบคั้นในระบอบประชาธิปไตยที่กำลังค่อยๆ เสื่อมถอยลงในช่วงทศวรรษของปี 1830 โดยเตือนว่า “เครือข่ายแห่งกฎเล็กกฎน้อยที่ซับซ้อน ระเบียบวาระและข้อกำหนดที่คนธรรมดาที่สุดและคนที่กระตือรือร้นที่สุดไม่อาจเข้าถึงได้...ธรรมชาติของอำนาจเผด็จการในยุคแห่งประชาธิปไตยนั้นไม่ดุร้ายหรือโหดเหี้ยม แต่ระแวดระวังและแทรกแซง”
แล้วต้องทำอย่างไร ต่อไปนี้คือแนวทางบางประการ

<ul>
 	<li class="p1">กำหนดกฎเกณฑ์ด้วยหลักการ ไม่ใช่ด้วยกฎเล่มโต</li>
 	<li class="p1">ย้ายหน่วยงานของรัฐบาลส่วนใหญ่ออกนอก Washington ไปยังเมืองอื่นๆ ทั่วประเทศ วิธีนี้จะทำาให้เจ้าหน้าที่รัฐได้ลงพื้นที่และทำงานกับคนจริงๆ แทนการหลบเลี่ยงอยู่แต่ในออฟฟิศ นอกจากนี้การกระจายอำานาจของรัฐบาลกลางย่อมทำให้บรรดานักล็อบบี้ทำงานได้ยากขึ้น เพราะการเดินทางไปยังหน่วยงานต่างๆ ไม่สามารถทำได้ด้วยการโบกแท็กซี่อีกต่อไป</li>
 	<li class="p1">ยื่นฟ้องคดีแห่งศตวรรษ สหภาพทั้งหลายและกฎหมายที่ร่างขึ้นอย่างไร้ประสิทธิภาพ ทำให้การไล่เจ้าหน้าที่ของรัฐออกเป็นเรื่องที่แทบจะทำไม่ได้ กลายเป็นเรื่องที่บั่นทอนขวัญกำลังใจของคนที่ทำงานอย่างทุ่มเท อีกทั้งยังก่อปัญหาข้าราชการล้นระบบ</li>
</ul>
อาจไม่มีอะไรยับยั้งต้นถั่วคุดสึ แต่การแพร่หลายอย่างที่ไม่เคยเป็นมาของกฎระเบียบที่เบาปัญญาและบีบคั้น รวมถึงหน่วยงานของรัฐบาลที่เฉยชาเฉื่อยแฉะและอยู่เหนือการตรวจสอบ ซึ่งเปรียบได้กับพืชพันธุ์พิษนั้นสามารถยุติและขุดรากรากถอนโคนออกไปได้ แต่ก็อย่างที่หนังสือเล่มนี้ได้บอกชัดเจนว่า ภายใต้เงื่อนไขที่ว่าประชาชนอย่างพวกเราต้องลงมือทำ
&nbsp;

<hr />

<a href="https://bit.ly/2kmIPNv">คลิกอ่านบทความทางด้านเศรษฐกิจและธุรกิจ ได้ที่ นิตยสาร Forbes Thailand ฉบับกันยายน 2562 ในรูปแบบ e-Magazine</a>

<img class="alignnone wp-image-15976" src="https://forbesthailand.com/wp-content/uploads/2019/09/COVER-76-SEPTEMBER-.jpg" alt="" width="300" height="394" />

วิถีทางในอดีตหาใช่เส้นทางสู่อนาคต: ลองใช้สามัญสำนึก

<h2>ในปี 2002 เบลเยียมผ่านกฎหมายการุณยฆาตอันเลือดเย็นที่ไม่ต่างอะไรกับการฆาตกรรม หลังจากเนเธอร์แลนด์ได้ผ่านกฎหมายเดียวกันเมื่อ 1 ปีก่อนหน้านั้น กฎหมายนี้อนุญาตให้หมอและพยาบาลฆ่าคนไข้โดยความยินยอมของพวกเขา </h2>
วิถีปฏิบัติที่ชวนให้คิดถึงสิ่งที่นาซีเยอรมนีทำก่อนสงครามโลกครั้งที่ 2 กับผู้ที่บกพร่องทางจิตและผู้พิการทางกายขั้นรุนแรงนี้ ถูกทำให้ชอบธรรมและแน่นอนว่าไม่ใช่โดยทฤษฎี “ทำเผ่าพันธุ์ให้บริสุทธิ์” ของ Hitler แต่ในฐานะเป็นวิธีที่มีมนุษยธรรมในการจัดการกับผู้ที่ป่วยเป็นโรคร้ายและเจ็บปวดแสนสาหัส

ตั้งแต่เนเธอร์แลนด์และเบลเยียมผ่านกฎหมายที่น่ารังเกียจทางศีลธรรมนี้ มีผู้ป่วยถูกทำให้เสียชีวิตแล้วหลายพันคน เบลเยียมอนุญาตให้ใช้กฎหมายการุณยฆาต (Euthanasia) แม้แต่กับเด็ก โดยในช่วงระหว่างวันที่ 1 มกราคม 2016 ถึง 31 ธันวาคม 2017 เด็ก 2 คนในวัย 9 และ 11 ขวบ ซึ่งป่วยเป็นโรคเนื้องอกในสมองและโรคทางพันธุกรรมชนิดรุนแรง (Cystic Fibrosis) รวมทั้งผู้ป่วยโรคกล้ามเนื้อเจริญผิดเพี้ยนแบบ Duchenne วัย 17 ปี ได้จบชีวิตด้วยการทำการุณยฆาต ผู้ที่เห็นด้วยบอกว่าเด็กๆ ให้ความยินยอม เช่นเดียวกับผู้ปกครองของพวกเขา ให้ตายเถอะ นี่เราเชื่อว่าเด็กๆ ควรจะตัดสินใจเรื่องแบบนี้ด้วยตัวเองหรือ

เนเธอร์แลนด์ตกเป็นเป้าโจมตีหลังเกิดเรื่องอื้อฉาวเมื่อคนไข้ถูกฉีดยาให้เสียชีวิตโดยปราศจากความยินยอมเพื่อให้เตียงคนไข้ “ซึ่งเป็นที่ต้องการ” ว่างลง เหตุผลของเรื่องนี้มีว่าคนเหล่านี้กำลังจะตายในไม่ช้าอยู่ดี 

ที่เบลเยียม รายงานข่าวแจ้งว่าหนึ่งในสมาชิกคณะกรรมการกลางเพื่อการควบคุมและประเมินการทำการุณยฆาตได้ลาออกเมื่อปีที่แล้ว “เพื่อประท้วงการทำให้ผู้ป่วยโรคสมองเสื่อมเสียชีวิตโดยปราศจากการตรวจสอบ”

สิ่งที่เกิดขึ้นคือความเสื่อมทรามอันอัปลักษณ์ แทนที่หาทางบรรเทาความเจ็บปวดของผู้เจ็บป่วยและคิดสร้างสรรค์แนวทางเพื่อการนี้ให้ดียิ่งขึ้น เราเพียงแค่ “พาพวกเขาให้พ้นจากทุกขเวทนา” ไม่ต่างจากที่เราทำกับบรรดาสัตว์เลี้ยงทั้งหลาย

ไม่เพียงแต่เบลเยียมและเนเธอร์แลนด์ที่เราได้เห็นปรากฏการณ์อันน่าอดสูนี้ ผู้ป่วยเรื้อรังในแคนาดารายหนึ่งกำลังฟ้องร้องรัฐบาล โดยกล่าวหาว่าบุคลากรทางการแพทย์พยายามขู่เข็ญให้เขาเลือกหนทางการฆ่าตัวตายด้วยความช่วยเหลือทางการแพทย์เพื่อประหยัดเงิน “ทำไมต้องบังคับให้ผมจบชีวิตตัวเอง” ผู้ร้องทุกข์ตั้งคำถาม

เป็นธรรมดาที่ใครสักคนจะชี้แจงเป็นลายลักษณ์อักษรเมื่อพวกเขามีสุขภาพกายที่ดีและจิตใจที่สมบูรณ์ว่า ไม่ต้องการให้มีการดำเนินมาตรการ “ที่น่ายกย่อง” ใดๆ และให้บุคลากรทางการแพทย์ “ปล่อยให้ทุกสิ่งเป็นไปตามครรลองของธรรมชาติ” มันต่างกันโดยสิ้นเชิงกับการที่บุคลากรทางการแพทย์ลงมือฆ่าผู้ป่วยดังที่กำลังเกิดขึ้นในเบลเยียม เนเธอร์แลนด์ และที่อื่นๆ

ผลการวิจัยพบว่าเหยื่อการทำการุณยฆาตและการฆ่าตัวตายโดยความช่วยเหลือทางการแพทย์จำนวนมากป่วยเป็นโรคซึมเศร้า พวกเขาควรได้รับการรักษา มิใช่ทอดทิ้ง ในด้านความทุกข์ทรมานทางกาย การจัดการความเจ็บปวดอย่างมีประสิทธิภาพทั้งด้วยตัวยาดั้งเดิมที่ใช้กันมานานและตัวยาที่ใหม่กว่าดีกว่านั้นมันไม่เกินความสามารถของการแพทย์สมัยใหม่

เป็นความจริงที่ในสหรัฐฯ เรามีวิกฤตการณ์รุนแรงเกี่ยวกับการใช้ยาระงับปวดที่ทำจากฝิ่น อย่างไรก็ตาม คำตอบของปัญหานี้ ไม่ควรที่จะลดความสนใจเรื่องการจัดการความเจ็บปวด หากแต่ทางเลือกหนึ่งนั้น คือมุ่งเน้นลดการใช้ยาในทางที่ผิด และในท้ายที่สุด กำจัดพฤติกรรมนี้เสีย

ความปรารถนาที่จะใช้การุณยฆาตเป็นทางออกมีแต่จะเพิ่มขึ้นเมื่อประชากรเข้าสู่วัยชรา ขณะที่รัฐบาลและบริษัทประกันต่างพยายามรัดเข็มขัดด้วยการหาทางลดค่าใช้จ่ายด้านการดูแลสุขภาพที่เพิ่มมากขึ้น ความจริงที่ว่าชีวิตเป็นสิ่งศักดิ์สิทธิ์ไม่ควรจะเป็นข้อกังขาสำหรับคุณ ไม่ว่าคุณเคร่งศาสนาหรือไม่

ไม่นานมานี้ เราได้เห็นความก้าวหน้าทางการแพทย์ครั้งใหญ่ที่ไม่เพียงช่วยยืดชีวิต แต่ยังช่วยปรับปรุงคุณภาพชีวิตขณะที่เราแก่ตัวลง คำตอบของการรับมือกับค่าใช้จ่ายด้านการดูแลสุขภาพที่เพิ่มขึ้นคือการสร้างตลาดเสรีที่แท้จริง ที่จะทำให้ความขาดแคลนกลายเป็นความอุดมสมบูรณ์ มีอะไรไม่มากนักไปปิดกั้นตลาดเสรีของธุรกิจการดูแลสุขภาพ ฝ่ายที่สามคือรัฐบาลและบริษัทประกันยังคงครอบครองตลาดเป็นส่วนใหญ่ หาใช่ผู้ป่วยไม่ 

สิ่งนี้กำลังเริ่มเปลี่ยนไปในสหรัฐฯ ด้วยเหตุนี้ การสร้างความเปลี่ยนแปลงขนานใหญ่จึงควรเป็นเป้าหมายเร่งด่วน ไม่ใช่ยอมจำนนให้กับสวัสดิการที่ได้รับการแบ่งสรรปันส่วนหรือดิ่งลงสู่เหวแห่งการุณยฆาตและ “การตายโดยความช่วยเหลือทางการแพทย์” 

ไม่ว่าจะในแง่ศีลธรรมหรือแง่ปฏิบัติ วิถีเหล่านี้ไม่ควรมีอยู่ในสังคมที่มีอารยธรรมและมนุษยธรรม

&nbsp;

ถึงเวลายุติ “กฎหมายการุณยฆาต”

ดึงสตาร์ทอัพเข้าระบบจัดซื้อจัดจ้างภาครัฐ กระทรวงวิทย์ฯ นัดถกกรมบัญชีกลางแก้ระเบียบ

<h2>ในระบบความยุติธรรมทุกกระบวนการล้วนมีค่าใช้จ่าย ดังกรณีของคดีสิ่งแวดล้อม ตัวอย่างเช่น การปล่อยน้ำเสียลงแม่น้ำโดยโรงงานอุตสาหกรรมที่ตั้งอยู่บริเวณริมแม่น้ำ การฟ้องร้องดำเนินคดีโดยผู้เสียหายแต่ละรายย่อมไม่คุ้มกับต้นทุนค่าใช้จ่าย อีกทั้งไม่มีน้ำหนักมากพอที่จะเรียกร้องความเป็นธรรมจากผู้ประกอบการ</h2>
ระบบคดีแบบกลุ่ม (Class Action) ที่ประเทศไทยนำมาใช้โดยพระราชบัญญัติแก้ไขเพิ่มเติมประมวลกฎหมายวิธีพิจารณาความแพ่ง (ฉบับที่ 26) พ.ศ.2558 จึงเป็นจุดเริ่มต้นที่จะอำนวยความยุติธรรมให้กับสังคม ยกระดับบทบาทของทนายความ อีกทั้งยังเป็นการกระตุ้นให้กลุ่มผู้ประกอบธุรกิจต้องปรับตัวส่งเสริมระบบธรรมาภิบาลและปฏิบัติตามกฎหมายอย่างเคร่งครัด

ผลประโยชน์ที่ตามมาจากการบังคับใช้ระบบคดีแบบกลุ่มนี้จะทำให้สังคมโดยรวมดีขึ้น คดีความในชั้นศาลลดน้อยลง เห็นได้จาก “หมายเหตุ” ในหน้าสุดท้ายของพระราชบัญญัติแก้ไขเพิ่มเติมประมวลกฎหมายวิธีพิจารณาความแพ่ง (ฉบับที่ 26) พ.ศ.2558 ที่ลงประกาศในราชกิจจานุเบกษาซึ่งกล่าวไว้ว่า

เหตุผลในการใช้พระราชบัญญัติฉบับนี้คือ โดยที่การดำเนินคดีแบบกลุ่ม เป็นกระบวนการดำเนินคดีที่ช่วยเพิ่มประสิทธิภาพในการอำนวยความยุติธรรมให้กับประชาชน เนื่องจากสามารถคุ้มครองผู้เสียหายจำนวนมากได้ในการดำเนินคดีเพียงครั้งเดียว และอำนวยความยุติธรรมให้แก่ผู้เสียหายที่ไม่มีความสามารถฟ้องคดี เพื่อเยียวยาความเสียหายด้วยตนเองได้ หรือผู้เสียหายที่ได้รับความเสียหายจำนวนเพียงเล็กน้อย

<img style="width: 680px; height: 400px;" src="http://www.forbesthailand.com/uploads/library/14c1208d7460d4c016063871f6111e0f.png" alt="" />

การดำเนินคดีแบบกลุ่มจึงเป็นมาตรการที่สร้างความเข้มแข็งให้แก่ประชาชนผู้ด้อยโอกาสในสังคมได้เป็นอย่างดี กอปรกับการดำเนินคดีแบบกลุ่มเป็นวิธีการที่ประหยัดเวลาและค่าใช้จ่ายในการดำเนินการ อีกทั้งยังหลีกเลี่ยงความซ้ำซ้อนในการฟ้องคดีและป้องกันการขัดแย้งกันของคำพิพากษา ตลอดจนเป็นมาตรการในการลดปริมาณคดีที่ขึ้นสู่ศาลได้อย่างมีประสิทธิภาพอีกทางหนึ่ง

ระบบคดีแบบกลุ่มนี้ ยังนำมาใช้กับคดีแพ่งต่างๆ ที่มีผู้เสียหายจำนวนมากได้ เช่น คดีแรงงานที่ผู้ประกอบการละเมิดกฎหมายคุ้มครองแรงงาน คดีฉ้อโกงในธุรกิจหลักทรัพย์ที่ผู้ประกอบการกระทำความผิดกฎหมายเกี่ยวกับหลักทรัพย์และตลาดหลักทรัพย์ คดีละเมิดหรืออุบัติเหตุที่มีผู้เสียหายจำนวนมาก คดีเกี่ยวกับสิ่งแวดล้อมที่ผู้ประกอบการก่อมลภาวะทางสิ่งแวดล้อม คดีความรับผิดต่อความเสียหายที่เกิดจากสินค้าไม่ปลอดภัยที่มีการขายสินค้าให้กับผู้บริโภคจำนวนมาก คดีการผิดสัญญาที่ผู้ประกอบการใช้สัญญามาตรฐานแบบเดียวกัน เช่น กรมธรรม์ประกันภัย เป็นต้น

<img style="width: 680px; height: 400px;" src="http://www.forbesthailand.com/uploads/library/75c4fed33805ec1902c0edf5b7743100.png" alt="" />

แล้วประเทศไทยจะได้อะไรจากระบบคดีแบบกลุ่มนี้ โดยระบบคดีแบบกลุ่มนั้น ทนายความถูกคาดหวังและส่งเสริมให้เป็น “watch dog of a society” ในการสอดส่องหาผู้ประกอบการที่ผิดสัญญาหรือทำการละเมิด เช่น ในกรณีโรงงานที่ปล่อยน้ำเสียลงแม่น้ำ เมื่อทนายความตรวจพบการละเมิดดังกล่าวทนายความก็จะประเมินโอกาสที่จะชนะคดี หากพบว่ามีโอกาสชนะคดี ทนายความจะติดต่อทาบทามชาวบ้านท้ายน้ำกลุ่มเล็กๆ จำนวนไม่มากนัก เช่น ชาวบ้านสัก 10 คน เพื่อทำหน้าที่เป็นโจทก์ฟ้องร้องดำเนินคดีต่อโรงงานดังกล่าว รวมถึงขอศาลให้ดำเนินคดีแบบกลุ่มเพื่อให้มีผลถึงบรรดาผู้เสียหายทั้งหมดที่ได้รับผลกระทบ เช่น ให้มีผลถึงชาวบ้านทุกรายที่อยู่ท้ายน้ำในช่วง 5 กิโลเมตรจากโรงงานซึ่งอาจมีจำนวนมาก

หากศาลพิจารณาแล้วเห็นว่ามีผู้เสียหายเป็นจำนวนมากเพียงพอ เช่น 10,000 คน อันได้รับความเสียหายจากข้อเท็จจริงเดียวกันคือการที่โรงงานปล่อยน้ำเสียลงแม่น้ำ และชาวบ้านที่เป็นโจทก์ 10 คนนั้น เป็นตัวแทนที่มีลักษณะเหมือนกันกับชาวบ้านที่อยู่ท้ายน้ำในช่วง 5 กิโลเมตรทั้ง 10,000 คน และศาลเห็นว่าการดำเนินคดีแบบกลุ่มจะเป็นธรรมและมีประสิทธิภาพมากกว่าการดำเนินคดีแพ่งสามัญที่ชาวบ้านผู้เสียหายแต่ละคนจะต้องมาฟ้องร้องกันเป็นคดีเดี่ยวๆ จำนวน 10,000 คดี ศาลจะอนุญาตให้ดำเนินคดีแบบกลุ่มได้

เมื่อศาลอนุญาตให้ดำเนินคดีแบบกลุ่มแล้วชาวบ้านที่อยู่ท้ายน้ำในช่วง 5 กิโลเมตรทั้ง 10,000 คนจะถือเป็นสมาชิกกลุ่มโดยอัตโนมัติ โดยจะมีการประกาศคำสั่งให้ดำเนินคดีแบบกลุ่มให้ทราบกันโดยทั่วไป เพื่อให้ตัดสินใจว่าจะออกจากการเป็นสมาชิกกลุ่มหรือไม่ หากไม่มีการแจ้งความประสงค์ออกจากกลุ่มมายังศาลภายในกำหนดจะถือว่าเป็นสมาชิกกลุ่มต่อไปและคำพิพากษาจะมีผลผูกพันสมาชิกกลุ่มที่ไม่ออกจากกลุ่ม

<img style="width: 680px; height: 400px;" src="http://www.forbesthailand.com/uploads/library/6642a5c03a95d8b5ac1d4b19dbb9f21d.png" alt="" />

ทั้งนี้ ระบบคดีแบบกลุ่มในประเทศที่มีแนวโน้มเกิดมากขึ้น เช่น คดีฉ้อโกงเกี่ยวกับกฎหมายหลักทรัพย์และตลาดหลักทรัพย์ (Securities Fraud) กลุ่มผู้เสียหายในคดีประเภทนี้คือบรรดาผู้ถือหลักทรัพย์ ณ ขณะที่มีการละเมิดกฎหมายหลักทรัพย์และตลาดหลักทรัพย์

โดยหลักแล้วกลุ่มผู้เสียหายในคดีประเภทนี้มีเป็นจำนวนมากและมีลักษณะเฉพาะที่เหมือนกัน อีกทั้งสามารถระบุตัวตนได้ง่ายจากทะเบียนผู้ถือหุ้นและจำนวนค่าเสียหายของผู้เสียหายแต่ละคนสามารถคำนวณได้ง่ายจากราคาหลักทรัพย์ที่ลดลงเพราะการละเมิดกฎหมายดังกล่าว การดำเนินคดีแบบกลุ่มสามารถนำมาใช้ฟ้องร้องบรรดากรรมการที่กระทำละเมิดกฎหมาย เช่น การให้ข้อมูลทางการเงินที่ผิดพลาด หรือ การลงบัญชีไม่ถูกต้อง เป็นต้น

คดีอุบัติเหตุขนาดใหญ่ (Mass Tort Litigation) ที่ก่อความเสียหายในวงกว้างหรือก่อให้มีผู้บาดเจ็บ หรือผู้เสียชีวิตจำนวนมาก ล้วนแต่เหมาะกับการดำเนินคดีแบบกลุ่ม เช่น อุบัติเหตุที่เกิดจากการรั่วไหลของสารเคมี อุบัติเหตุทางเครื่องบินหรือกรณีโรงงานระเบิด อย่างไรก็ตาม สำหรับการดำเนินคดีแบบกลุ่มสำหรับคดีอุบัติเหตุขนาดใหญ่ในประเทศไทยคงต้องรอการวางแนวทางโดยศาลไทยต่อไป

คดีฟ้องร้องกิจการที่ใช้สัญญามาตรฐานแบบเดียวกัน เช่น บริษัทประกันภัย ธนาคาร อาจตกเป็นเป้าหมายของทนายความในการดำเนินคดีแบบกลุ่มได้ ถ้ากิจการกระทำการผิดสัญญาต่อผู้บริโภค หรือในกรณีที่ข้อสัญญาบางข้อไม่สามารถบังคับใช้ได้ เช่น ตกเป็นข้อสัญญาที่ไม่เป็นธรรม เนื่องจากกิจการใช้สัญญาแบบเดียวกันกับผู้บริโภคทุกรายและผู้บริโภคไม่สามารถเจรจาแก้ไขข้อสัญญาดังกล่าวได้ เช่น สัญญาให้บริการโทรศัพท์ สัญญาให้บริการอินเทอร์เน็ต สัญญาเงินกู้ สัญญาบัตรเครดิต สัญญาให้บริการฟิตเนส

<img style="width: 680px; height: 400px;" src="http://www.forbesthailand.com/uploads/library/a22b5f9ecce979e02f25c28aea2d6bba.png" alt="" />

อันที่จริงแล้วระบบคดีแบบกลุ่มไม่ได้ก่อให้ผู้ประกอบการต้องรับภาระหนักขึ้นแต่อย่างใด เพราะความรับผิดของผู้ประกอบการเป็นไปตามกฎหมายเดิม เช่น กฎหมายแรงงาน กฎหมายละเมิด แต่ในอดีตไม่มีการฟ้องร้องดำเนินคดีเพราะต้นทุนค่าใช้จ่ายในการดำเนินคดีไม่คุ้มกับค่าเสียหายที่อาจเรียกร้องได้ ระบบคดีแบบกลุ่มนี้เพียงแต่เพิ่มโอกาสหรือความเสี่ยงที่ผู้ประกอบการอาจถูกดำเนินคดีมากขึ้น เพราะมูลค่าค่าเสียหายในแต่ละคดีจะเพิ่มขึ้นตามจำนวนผู้เสียหายและทนายความจะร่วมสอดส่องหาผู้ประกอบการที่กระทำการผิดสัญญาหรือละเมิด

ดังนั้น ผู้ประกอบการจึงควรคำนึงถึงระบบคดีแบบกลุ่มในการวิเคราะห์ความเสี่ยงทางธุรกิจและการตัดสินใจในธุรกิจตลอดทั้งส่งเสริมระบบธรรมาภิบาลและปฏิบัติตามกฎหมายอย่างเคร่งครัด และหากธุรกิจมีความเสี่ยงมาก ผู้ประกอบการอาจพิจารณาเอาประกันภัยความเสี่ยงภัยในความรับผิดดังกล่าวต่อไป

&nbsp;

<img style="width: 250px; height: 315px;" src="http://www.forbesthailand.com/uploads/library/0d4bf93fc71861ddbb917828b7e90f3f.png" alt="" />

วินท์ ภักดีจิตต์
กรรมการผู้จัดการ
บริษัท เบเคอร์ แม็คเค็นซี่ ประเทศไทย

<hr />

<a href="https://goo.gl/2JcAAK">อ่านบทความทางธุรกิจที่น่าสนใจอื่นๆ เพิ่มเติมได้ใน นิตยสาร Forbes Thailand ฉบับ มกราคม 2561 ในรูปแบบ E-Magazine</a>

<a href="https://goo.gl/2JcAAK"><img style="width: 250px; height: 328px;" src="http://www.forbesthailand.com/uploads/library/45f4e2f83d6739461ddb245b45757a27.png" alt="" /></a>

ระบบคดีแบบกลุ่ม (Class Action): ความเป็นธรรมของสังคมบนแนวทางกฎหมายธุรกิจรูปแบบใหม่

Google กำลังต่อสู้กับรัฐบาลสหรัฐอเมริกาในคดีระดับสหพันธรัฐอย่างน้อย 6 คดี จากการออกคำสั่งโดย FBI (Federal Bureau of Investigation) ให้ Google ส่งข้อมูลของผู้ใช้ Gmail ที่ถูกเก็บรักษาไว้ในต่างประเทศให้กับ FBI และเพราะ Google มีการเก็บข้อมูลในบัญชีผู้ใช้ Gmail ในลักษณะแยกส่วนกระจายไปในเซิร์ฟเวอร์หลายแห่งรอบโลก นี่จึงเป็นการต่อสู้ที่ส่งผลกระทบถึงผู้ใช้อีเมลทั่วโลก ไม่ใช่แค่ผู้ใช้ Gmail ชาวอเมริกันเท่านั้น

นอกจากคดีที่เปิดเผยต่อสาธารณะ 3 คดีใน California, Pennsylvania และ Wisconsin มีอีกอย่างน้อย 3 คดีที่เป็นความลับในชั้นศาล ซึ่งแหล่งข่าวใกล้ชิดกับฝ่ายกฎหมายของ Google กล่าวกับ Forbes ว่า รัฐบาลไม่มีสิทธิใช้กฎหมาย Stored Communications Act 1986 (SCA) มาอ้างอิงเพื่อเข้าถึงข้อมูลที่บริษัทเก็บไว้ในต่างประเทศ

ก่อนหน้ากรณีของ Google บริษัท Microsoft เคยได้ชัยชนะมาแล้วในปี 2016 โดยบริษัทสามารถป้องกัน FBI ไม่ให้เข้าถึงข้อมูลที่บริษัทเก็บรักษาไว้ในไอร์แลนด์ได้สำเร็จหลังผ่านการอุทธรณ์ถึง 2 ครั้ง แต่ชัยชนะของบริษัทครอบคลุมพื้นที่ 6 เขตของรัฐ Connecticut, New York และ Vermont เท่านั้น ดังนั้นการต่อสู้ของ Google ครั้งนี้จึงได้รับการสนับสนุนจากบริษัทไอทียักษ์ใหญ่แม้จะเป็นคู่แข่งขันกัน ด้วยความหวังว่าชัยชนะจะเปลี่ยนจากระดับรัฐมาเป็นระดับชาติ เพื่อให้ข้อมูลของผู้ใช้มีความปลอดภัยมากยิ่งขึ้น

<figure><img style="width: 680px; height: 494px;" src="http://forbesthailand.com/uploads/library/a6d8f51fb4e3e1f05fe0e9990d9a7069.png" alt="" width="680" height="494" /><figcaption> Sundar Pichai ซีอีโอของ Google</figcaption></figure>

นอกจาก Microsoft แล้ว Apple เคยมีกรณีกับ FBI เช่นกัน ในเหตุกราดยิงที่ San Bernadino เมื่อปลายปี 2015 บริษัท Apple ได้รับคำสั่งให้สร้างเครื่องมือแฮก iPhone เพื่อเข้าถึงข้อมูลในโทรศัพท์ของ Syed Rizwan Farook ผู้ก่อเหตุ และ Yahoo ก็เคยได้รับคำสั่งเดียวกับ Google ให้เผยข้อมูลในบัญชีอีเมลเมื่อวันที่ 7 เมษายนที่ผ่านมา เกิดเป็นคดีที่รัฐ Philadelphia และ Florida

&nbsp;
<h2>ยักษ์ไอทีคัดค้านหนัก</h2>
ใจความสำคัญของคดีต่างๆ คือ การตีความขอบเขตการบังคับใช้ของกฎหมาย SCA ซึ่งรัฐบาลตีความว่ากฎหมายนี้ใช้บังคับได้ตราบใดที่เกี่ยวข้องกับคดีที่เกิดขึ้นภายในประเทศ แต่อีกมุมหนึ่ง บริษัทเทคโนโลยีและกลุ่มเคลื่อนไหวเพื่อสิทธิเสรีภาพ มองว่า หมายค้นไม่สามารถใช้ได้กับข้อมูลที่อยู่ในแผ่นดินต่างประเทศ ไม่ว่าจะในสถานการณ์ใดก็ตาม

คดีที่กดดันที่สุดอยู่ในรัฐ Philadelphia ที่ซึ่ง Google ได้รับคำสั่งเมื่อเดือนกุมภาพันธ์ให้ส่งข้อมูลของบัญชี Gmail บัญชีหนึ่งเพื่อใช้ในการสืบสวนคดีฉ้อโกง คดีไปถึงขั้นอุทธรณ์และมีบริษัทใหญ่ใน Silicon Valley หนุนหลัง ทั้ง Apple, Amazon, Cisco, Microsoft และ Yahoo ที่ร่วมกันลงชื่อใน เอกสารการให้ข้อมูลต่อศาลก่อนการตัดสินคดี (amicus briefs) เพื่อสนับสนุนจุดยืนของ Google เมื่อกลางเดือนมีนาคมที่ผ่านมา

<figure><img src="http://forbesthailand.com/uploads/library/5b8c4645921e30084d1a92819eba9962.png" alt="" width="680" height="383" /><figcaption> (Photo Credit: learnbonds.com)</figcaption></figure>

เอกสารเสนอว่าศาลควรจะตัดสินตามแนวทางเดียวกับคดีของ Microsoft โดยกล่าวอ้างความกังวลเกี่ยวกับนโยบายความเป็นส่วนตัว และมองว่ารัฐบาลสหรัฐฯไม่มีสิทธิในการเรียกดูข้อมูลผู้ใช้ที่เก็บไว้ในต่างประเทศ ด้วยสาเหตุ อาทิ
<ul>
 	<li>เป็นการบุกรุกในอำนาจอธิปไตยของต่างประเทศที่สภาคองเกรสไม่ได้รับอำนาจเหนือ</li>
 	<li>การบังคับใช้กฎหมายเกินเลยจากขอบเขตดินแดนโดยไม่ได้รับอนุญาต</li>
 	<li>ปัญหาเดียวกันจะเกิดขึ้น เพราะการกระทำนี้เป็นการเชื้อเชิญให้ชาติอื่นสามารถบังคับให้รัฐบาลสหรัฐฯและบริษัทเทคโนโลยีส่งข้อมูลการสื่อสารส่วนตัวของประชาชนสหรัฐฯที่เก็บไว้ในสหรัฐฯ เพื่อแลกเปลี่ยนกับข้อมูลที่จะส่งจากต่างประเทศ</li>
 	<li>บริษัทเทคโนโลยีที่เก็บรักษาข้อมูลผู้ใช้ไว้ในต่างประเทศอยู่ในจุดที่หลีกเลี่ยงไม่ได้ และต้องเสี่ยงกับการละเมิดกฎหมายต่างประเทศด้านนโยบายความเป็นส่วนตัวของผู้ใช้ เพื่อจะปฏิบัติตามหมายค้นที่ออกโดยศาลสหรัฐฯ</li>
 	<li>ลูกค้าไม่ได้คาดหวังว่ารัฐบาลจะตั้งกฎเกณฑ์ให้ผู้ให้บริการต้องเข้าถึง ทำสำเนา และส่งต่อข้อมูลในอีเมลของพวกเขาให้กับรัฐบาลสหรัฐฯ เพื่อส่งต่อแก่ผู้บังคับใช้กฎหมาย การกระทำที่มอบอำนาจให้แก่รัฐบาลเกินปกตินี้ถือเป็นการบุกรุกความเป็นส่วนตัว</li>
</ul>
การตัดสินของศาลอุทธรณ์ใน Philadelphia คาดว่าจะเกิดขึ้นในช่วงสิ้นเดือนพฤษภาคมนี้ ซึ่งมองว่าจะมีผลกระทบต่อคดีอื่นๆ ของ Google ที่เกิดขึ้นใน California และ Wisconsin ด้วย

<img style="width: 680px; height: 440px;" src="http://forbesthailand.com/uploads/library/274337baeab5868494fb55421ad735e9.png" alt="" />

ทั้งนี้ แหล่งข่าวใกล้ชิดกับคดีที่ California เปิดเผยว่า Google จะส่งคำร้องขอเพิกถอนหมายค้นในเดือนนี้ โดยอ้างเหตุคัดค้านว่าเป็นหมายค้นขอข้อมูลที่ไม่ระบุจำนวนบัญชีอีเมลที่ต้องการสืบค้น อย่างไรก็ตาม ผู้พิพากษาได้ลงความเห็นไปแล้วครั้งหนึ่งก่อนหน้านี้ว่า หมายค้นนั้นถูกต้องตามกฎหมาย เนื่องจากออกคำสั่งบนผืนแผ่นดินสหรัฐฯ และบริษัท Google อยู่ภายใต้ขอบเขตทางกฎหมายของศาล รวมถึงการที่อัลกอริธึ่มของ Google ตัดสินใจว่าจะเก็บข้อมูลไว้ในสถานที่ใดไม่ใช่สาระสำคัญแต่อย่างใด

ในรัฐ Wisconsin บริษัท Google ได้รับคำสั่งให้ส่งต่อข้อมูลจากบัญชี Gmail จำนวน 2 บัญชีให้กับรัฐเมื่อวันที่ 17 กุมภาพันธ์ 2017 ซึ่งบริษัทได้ส่งข้อมูลเฉพาะที่ถูกเก็บรักษาไว้ในสหรัฐฯ แต่ปฏิเสธที่จะทำเช่นเดียวกันกับข้อมูลที่เก็บไว้ในต่างประเทศ ล่าสุด รัฐบาลได้ส่งจดหมายเพื่อให้ผู้พิพากษาศาลแขวงวินิจฉัยคดี และระบุชี้ชวนว่าศาล California ได้ลงความเห็นต่อต้านคำร้องของ Google ไปแล้วก่อนหน้านี้

&nbsp;
<h2>รอสภาคองเกรสฟันธง</h2>
สำหรับกระทรวงยุติธรรมแห่งสหรัฐฯ (DoJ) การตัดสินคดีของ Microsoft และความพยายามของยักษ์ใหญ่แห่ง Silicon Valley เพื่อสกัดการเข้าถึงกลายเป็น “ปัญหาที่สำคัญยิ่ง” เพราะการที่ Google สร้างระบบจัดเก็บแบบทั่วโลกทำให้ FBI เข้าถึงข้อมูลยากลำบากขึ้น แม้ว่าบริษัทไอทีจะไม่ได้ตั้งใจจัดระบบเพื่อขัดขวางการสืบสวนสอบสวนก็ตาม

<figure><img style="width: 680px; height: 453px;" src="http://forbesthailand.com/uploads/library/6fd6c357363ed0faa007a4967183f92e.png" alt="" width="680" height="453" /><figcaption> (Photo Credit: multiscreensite.com)</figcaption></figure>

สำหรับฟากบริษัทไอทีและผู้สนับสนุนมองว่าการตัดสินใจของรัฐบาลเกินขอบเขตอย่างมาก Lee Tien ทนายความอาวุโสของ Electronic Frontier Foundation (EFF) นักเคลื่อนไหวเพื่อสิทธิความเป็นส่วนตัว กล่าวโจมตีว่า “หากยึดตามหลักของบทแก้ไขเพิ่มเติมที่ 4 แห่งรัฐธรรมนูญสหรัฐฯ (Fourht Amendment) นี่เป็นการกระทำที่ผิดต่อรัฐธรรมนูญ” (หมายเหตุ: Fourth Amendment คือ สิทธิของประชาชนในความปลอดภัยของร่างกาย ทรัพย์สิน และเคหะสถาน จากการตรวจค้นหรือยึด จะเกิดขึ้นโดยไม่มีเหตุอันควรไม่ได้) 

สิ่งเดียวที่ทุกฝ่ายเห็นตรงกันก็คือ เรื่องนี้จำเป็นต้องได้รับคำอธิบายให้กระจ่างจากสภาคองเกรสว่ากฎหมายมีวัตถุประสงค์ให้ข้อมูลแบบไหนที่เข้าถึงได้และไม่ได้ เพราะกฎหมาย SCA ซึ่งตราขึ้นตั้งแต่ปี 1986 ปรับตัวตามไม่ทันเทคโนโลยี ยกตัวอย่างระบบการเก็บข้อมูลของ Google แค่เพียงไฟล์เดียวก็ถูกแยกชิ้นส่วนไปเก็บตามแหล่งต่างๆ ทั่วโลก ในขณะที่กฎหมายระบุให้ข้อมูลที่รัฐเข้าถึงได้ต้องอยู่ภายในประเทศเท่านั้น ซึ่งทำให้การบังคับใช้กฎหมายซับซ้อน

แต่ความหวังที่จะเร่งสร้างความกระจ่างให้กฎหมายคงไม่เกิดขึ้นในเร็วๆ นี้ เพราะเพียงแค่ต้นเดือนพฤษภาคม คณะกรรมการตุลาการวุฒิสภา ซึ่งจะทำการไต่สวนขอบเขตกฎหมาย SCA ก็เริ่มส่อแววเตะถ่วง ด้วยการขอเลื่อนการไต่สวนไปแล้ว 1 นัดเป็นวันที่ 24 พฤษภาคมนี้ โดยไม่มีเหตุผลใดๆ ทั้งสิ้น

&nbsp;
เรียบเรียงจาก Inside Google's Fight To Keep The U.S. Government Out Of Gmail's Inboxes โดย Thomas Fox-Brewster

เบื้องลึกสงคราม Google vs. รัฐบาลสหรัฐฯ เพื่อรักษาความเป็นส่วนตัวให้ผู้ใช้ Gmail

ในวันเลือกตั้งประธานาธิบดีสหรัฐฯ วันที่ 8 พฤศจิกายน (สหรัฐฯ) ที่กำลังจะมาถึงนอกจากการใช้สิทธิ์เลือกประธานาธิบดี สมาชิกสภา และ สมาชิกสภาสูงแล้วนั้น บัตรเลือกตั้งในรัฐต่างๆ ได้สอดแทรกหัวข้อประชามติในเรื่องที่ไม่ใช่การเลือกผู้แทนและในบรรดาหัวข้อต่างๆ หัวข้อที่ได้สร้างสีสันในการลงคะแนนครั้งนี้คือ การทำกัญชาให้ถูกกฎหมาย มีหลากหลายมลรัฐรัฐ 35 แห่งอเมริกาที่สอดแทรกหัวข้อการลงประชามติลงในบัตรเลือกตั้ง สำหรับประเด็นการทำกัญชาให้ถูกกฎหมายจะดูเป็นเรื่องจริงจังแต่มหาเศรษฐีจาก Forbes 400 บางคนจริงจังกว่าเพื่อต้านประเด็นกัญชาถูกกฎหมาย มาดูกันว่าใครไม่ด้วย 2 ประเด็นนี้

Carol Jenkins Barnett
(1.7 พันล้านเหรียญ)
มอบเงิน 800,000 เหรียญสนับสนุน Drug Free Florida เมื่อเดือนกรกฎาคมสำหรับ Drug Free Florida คณะคัดค้านการทำกัญชาให้ถูกกฎหมาย

<img src="http://www.forbesthailand.com/uploads/library/31f43855ad92f31c42ddef745525fbc0.png" alt="" />
Sheldon Adelson
(3.18 หมื่นล้านเหรียญ)
บริจาคเงิน 1 ล้านเหรียญให้กับกลุ่มเดียวกันนี้เมื่อเดือนกันยายน (“ผมเสียลูกชายจากการแต่งงานครั้งแรกเพราะเขาเสพยาเกินขนาด โดยเริ่มจากกัญชานี่ล่ะ” Adelson กล่าวไว้เมื่อปี 2014)

<img src="http://www.forbesthailand.com/uploads/library/8b86a46ea9f1d5e9a9c4ec7e96792512.png" alt="" />
Sean Parker
(2.4 พันล้านเหรียญ)

บริจาคเงิน 7.8 ล้านเหรียญในช่วงการหาเสียงเลือกตั้ง เพื่อสนับสนุนโครงการ Proposition 64 ใน California อันมีวัตถุประสงค์ที่จะทำให้การใช้กัญชาเพื่อการพักผ่อนหย่อนใจเป็นเรื่องถูกกฎหมาย

ปืน
ปืนเป็นอีกประเด็นที่มีการถกเถียงกันอย่างร้อนแรงมาโดยตลอด เมื่อปลายเดือนกันยายนที่ผ่านมา

<img src="http://www.forbesthailand.com/uploads/library/f6de5dc5c09d309d06b7dfe2d5a441cb.png" alt="" />
Mark Cuban
(3.2 พันล้านเหรียญ)
อาศัย Twitter แสดงความคิดเห็นที่ขัดใจคนส่วนใหญ่ “Trump ขาดความเคารพในรัฐธรรมนูญ ประการแรก เขาหันปลายกระบอกปืนของชาวมุสลิมมาทางนี้ จากนั้นเขากลับปลดอาวุธสหรัฐฯ ในขณะที่ linton เคารพในรัฐธรรมนูญ”

News

Forbes lists

World

Leaderboard

Commentaries

Forbes life

Events