ความขัดแย้งในตะวันออกกลางเริ่มทวีความร้อนแรงขึ้นในช่วงสัปดาห์ที่ผ่านมา หลังจากชาติอาหรับหลายประเทศ ได้แก่ ซาอุดีอาระเบีย สหรัฐอาหรับเอมิเรตส์ บาห์เรน อียิปต์ ลิเบีย เยเมน และมัลดีฟส์ ประกาศตัดสัมพันธ์ทางการทูตกับกาตาร์ โดยอ้างว่ากาตาร์ให้การสนับสนุน "ลัทธิก่อการร้าย" และเริ่มใช้มาตรการกดดันด้วยการคว่ำบาตรในหลายด้าน เช่น การเดินทางทางอากาศ ด้วยการยกเลิกเที่ยวบินเข้า-ออกจากกาตาร์  พร้อมประกาศปิดน่านฟ้าไม่ให้สายการบินกาตาร์ผ่าน รวมถึงการปิดท่าเรือไม่ให้เรือขนส่งสินค้าสัญชาติกาตาร์เข้าเทียบท่า นอกจากนี้ อิหร่านยังประสบเหตุก่อการร้ายกลางกรุงเตหะรานครั้งรุนแรงที่สุดในรอบหลายปี และทำให้มีผู้บาดเจ็บและเสียชีวิตหลายราย ซึ่งทั้งสองเหตุการณ์ชี้ว่าหลายประเทศในตะวันออกกลางอาจมีท่าทีที่จะเผชิญหน้ามากขึ้น

กาตาร์เป็นผู้ผลิตก๊าซธธรรมชาติ (LNG) รายใหญ่ที่สุดของโลก ในขณะที่อิหร่านเป็นผู้ผลิตน้ำมันดิบขนาดใหญ่อันดับ 3 ของ OPEC รองจากซาอุฯ และอิรัก แม้เหตุการณ์ข้างต้นจะยังไม่ส่งผลกระทบต่อการผลิตและส่งออกน้ำมันและก๊าซธรรมชาติจากทั้งสองประเทศ แต่อุณหภูมิทางการเมืองที่ร้อนระอุขึ้นในตะวันออกกลางย่อมมีนัยต่อราคาพลังงานโลกอย่างหลีกเลี่ยงไม่ได้

นักวิเคราะห์บางกลุ่มมองความขัดแย้งในตะวันออกกลางเป็นปัจจัยลบต่อราคาน้ำมันดิบ เนื่องจากกังวลว่าความไม่ลงรอยกันของสมาชิกกลุ่ม OPEC ที่กาตาร์และอิหร่านก็ร่วมเป็นสมาชิกอยู่ด้วยนั้น จะนำไปสู่การละเมิดข้อตกลงลดปริมาณการผลิตของกลุ่ม OPEC ซึ่งเพิ่งตกลงกันไปเมื่อวันที่ 25 พ.ค.ที่ผ่านมา เราประเมินว่าประเด็นความกังวลนี้มีน้ำหนักค่อนข้างน้อย เนื่องจากกาตาร์เป็นผู้ผลิตน้ำมันขนาดเล็ก ซึ่งผลิตน้ำมันเพียง 6 แสนบาร์เรลต่อวัน (เทียบกับการผลิตรวมของกลุ่ม OPEC ที่ 32 ล้านบาร์เรลต่อวัน) และตกลงลดปริมาณการผลิตเพียง 3 หมื่นบาร์เรลต่อวัน ดังนั้น ถึงแม้กาตาร์จะกลับมาผลิตน้ำมันดิบเต็มกำลังก็จะทำให้อุปทานน้ำมันในตลาดโลกเพิ่มขึ้นเพียงเล็กน้อย ส่วนด้านอิหร่านแม้จะเป็นผู้ผลิตขนาดใหญ่อันดับ 3 ของ OPEC (3.85 ล้านบาร์เรลต่อวัน รองจากซาอุฯ และอิรัก) แต่ได้รับยกเว้นจากข้อตกลงเนื่องจากเพิ่งฟื้นตัวจากการคว่ำบาตรและผลิตน้ำมันเต็มกำลังอยู่แล้ว จึงไม่น่าจะเพิ่มปริมาณการผลิตได้ในช่วงนี้

ในทางกลับกัน ความขัดแย้งในอ่าวเปอร์เซียถ้ายกระดับขึ้นจนมีความเสี่ยงที่จะนำไปสู่การใช้กำลังทหาร ก็อาจทำให้ราคาน้ำมันพุ่งสูงขึ้นได้เป็นอย่างมาก เนื่องจากช่องแคบฮอร์มุซซึ่งตั้งระหว่างชายแดนโอมานและอิหร่าน เป็นช่องทางการขนส่งน้ำมันดิบที่สำคัญ โดยมีเรือขนส่งน้ำมันดิบราว 17 ล้านบาร์เรลต่อวันหรือราว 1 ใน 5 ของการบริโภคน้ำมันดิบของโลก ต้องเดินทางผ่านช่องแคบนี้

โดยสรุปความขัดแย้งที่เกิดขึ้นในตะวันออกกลางจนถึงปัจจุบันยังไม่ส่งผลกระทบต่อการผลิตและส่งออกน้ำมันดิบในตลาดโลก แต่หากความขัดแย้งทวีความรุนแรงขึ้นจนกระทบต่อเส้นทางเดินเรือในอ่าวเปอร์เซีย ก็อาจเป็นปัจจัยผลักดันให้ราคาน้ำมันพุ่งสูงขึ้นอย่างรวดเร็ว

ความขัดแย้งในตะวันออกกลางและผลกระทบต่อราคาน้ำมัน

ตั้งแต่กลุ่ม OPEC ตกลงลดปริมาณการผลิตน้ำมันลง 1.2 ล้านบาร์เรลต่อวัน เมื่อสิ้นเดือน พ.ย. 2016 ราคาน้ำมันก็ “วิ่ง” ขึ้นมาราว 20% มายืนเหนือระดับ 50 ดอลลาร์สหรัฐฯต่อบาร์เรล รับข่าวดีจากการบรรลุข้อตกลงลดการผลิตน้ำมันดิบเป็นครั้งแรกในรอบ 8 ปี แต่สิ่งที่ตลาดยังไม่ได้ให้น้ำหนักมากเท่าที่ควร ก็คือแนวโน้มการผลิตน้ำมันที่เพิ่มขึ้นในหลายประเทศ ซึ่งจะช่วยชดเชยอุปทานน้ำมันดิบที่ลดลงจากกลุ่ม OPEC และอาจเป็นปัจจัยกดดันราคาน้ำมันในตลาดโลก โดยประเทศที่น่าจับตามองนั้นได้แก่ สหรัฐฯ และ ลิเบีย

ลิเบียเป็นประเทศสมาชิก OPEC ซึ่งได้รับการยกเว้นจากข้อตกลงลดการผลิตเมื่อเดือนพฤศจิกายนที่ผ่านมา เนื่องจากลิเบียประสบปัญหาความไม่สงบในประเทศ ซึ่งส่งผลให้ปริมาณการผลิตน้ำมันลดลงจากระดับปกติที่ 1.5 ล้านบาร์เรลต่อวัน ในช่วงก่อนปี 2010 มาอยู่ที่ราว 2-3 แสนบาร์เรลต่อวัน ในช่วงปี 2016 ทางกลุ่ม OPEC จึงยกเว้นการบังคับใช้โควต้าการผลิตกับลิเบีย และอนุญาติให้ลิเบียสามารถเพิ่มปริมาณการผลิตน้ำมันได้อย่างไม่จำกัด ซึ่งหลังจากความขัดแย้งในประเทศเริ่มสงบลงในช่วงไตรมาส 4 ปีที่แล้ว ปริมาณการผลิตน้ำมันจากลิเบียก็ได้กลับมาเพิ่มขึ้นราว 4 แสนบาร์เรลต่อวัน เป็น 6.9 แสนบาร์เรลต่อวันในเดือน ม.ค.

ส่วนในสหรัฐฯ ราคาน้ำมันที่ฟื้นตัวขึ้นตลอดปีที่แล้ว ได้ทำให้ผู้ผลิตหลายรายเริ่มกลับมาลงทุนขุดเจาะน้ำมันอีกครั้ง ซึ่งจะเห็นได้จากจำนวนแท่นขุดเจาะน้ำมันดิบในสหรัฐฯ ที่เพิ่มขึ้นถึงเกือบเท่าตัว (จากจุดต่ำสุดที่ 316 แท่นในเดือนพฤษาคม มาอยู่ที่ 591 แท่นในปัจจุบัน) การเพิ่มขึ้นของจำนวนแท่นขุดเจาะน้ำมันในช่วงที่ผ่านมา ชี้ว่าระดับราคาน้ำมันในที่เกินกว่า 50 ดอลลาร์สหรัฐฯ ต่อบาร์เรลนั้น สูงเพียงพอที่จะทำให้ผู้ผลิตน้ำมัน Shale Oil ในสหรัฐฯ กลับมามีกำไรและเริ่มหันกลับมาลงทุนขุดเจาะน้ำมันเพิ่มขึ้น และทำให้ปริมาณการผลิตน้ำมันดิบจากสหรัฐฯ กลับมาเพิ่มขึ้นราว 5 แสนบาร์เรลต่อวัน เป็นราว 9 ล้านบาร์เรลต่อวันในปัจจุบัน กระทรวงพลังงานสหรัฐฯ ประเมินว่าปริมาณการผลิตน้ำมันจากสหรัฐฯ จะเพิ่มขึ้นต่อเนื่องทำจุดสูงสุดใหม่ในปี 2018 ที่ 9.5 ล้านบาร์เรลต่อวัน สูงกว่าสูงสุดเดิมในปี 2015 ที่ 9.4 ล้านบาร์เรลต่อวัน

<img style="width: 680px; height: 302px;" src="http://www.forbesthailand.com/uploads/library/68c09304ddc861fb756d91db959cfad7.png" alt="" />

Figure 1(ซ้าย): ปริมาณการผลิตน้ำมันจากลิเบียกลับมาเพิ่มขึ้น 4 แสนบาร์เรลต่อวัน Figure 2(ขวา): ปริมาณการผลิตน้ำมันดิบจากสหรัฐฯ เพิ่มขึ้น 5 แสนบาร์เรลต่อวัน
Source: Bloomberg, TISCO Economic Strategy Unit (ESU)

การผลิตน้ำมันจากสหรัฐฯ และลิเบีย ที่เพิ่มขึ้นมารวม 9 แสนบาร์เรลต่อวันในช่วงไตรมาส 4 ปีที่แล้ว (สหรัฐฯ เพิ่มขึ้น 5 แสนบาร์เรลต่อวัน, ลิเบียเพิ่มขึ้น 4 แสนบาร์เรลต่อวัน) นับเป็น 3 ใน 4 ของข้อตกลงการลดปริมาณการผลิต 1.2 ล้านบาร์เรลต่อวันของกลุ่ม OPEC ซึ่งจะช่วยชดเชยอุปทานน้ำมันดิบที่หายไปจากตลาดโลก และอาจเป็นความเสี่ยงที่จะทำให้ตลาดน้ำมันโลกกลับสู่ภาวะ Oversupplied อีกครั้ง

นอกจากนี้ เรายังต้องจับตามองการประชุม OPEC ครั้งถัดไปในวันที่ 31 พฤษภาคมนี้ ซึ่งสมาชิกจะกลับมาหารือกันว่าจะต่ออายุข้อตกลงลดปริมาณการผลิตของกลุ่มต่อไปอีกหรือไม่ ซึ่งหาก OPEC ไม่สามารถตกลงกันได้ ราคาน้ำมันก็มีความเสี่ยงที่จะกลับมาลดลงในช่วงครึ่งหลังของปี

News

Forbes lists

World

Leaderboard

Commentaries

Forbes life

Events