นักลงทุนส่วนใหญ่มักจะเป็นเพียงผู้สังเกตการณ์ที่ไม่ได้มีบทบาทอะไรในการสู้รบปรบมือกันในที่ประชุมคณะกรรมการ Tumelo อยากให้นักลงทุนเข้ามามีส่วนร่วมด้วย โดยการเข้ามามีบทบาทแทนผู้จัดการกองทุนในการชี้ชะตาของกิจการ
เมื่อย้อนกลับไปปี 2017 Georgia Stewart ซึ่งเป็นนักศึกษาปีสุดท้ายที่ Cambridge University รณรงค์ให้กองทุนที่ได้มาจากการบริจาคของมหาวิทยาลัยขายหุ้นของกิจการที่ลงทุนในพลังงานฟอสซิลออกไปให้หมด แต่ความพยายามของเธอในเรื่องนี้ก็ไปได้ไม่ถึงไหน
“ตอนที่ฉันยังอยู่ พวกเขาได้ขายหุ้นของกิจการทรายน้ำมันออกไป” เธอเล่าแบบไม่ค่อยตื่นเต้นและเสริมว่า “การขายหุ้นอาจจะไม่ได้เป็นคำตอบที่ดีที่สุด เพราะท้ายที่สุดแล้วก็จะมีคนที่ไม่สนใจแล้วเข้ามาถือเป็นผู้ถือหุ้นแทนอยู่ดี”
ความขมขื่นใจจากเรื่องนี้ได้กลายมาเป็นไอเดียธุรกิจในที่สุด โดยในปัจจุบัน Stewart ซึ่งมีอายุ 27 ปี ดำรงตำแหน่งเป็นซีอีโอของ Tumelo บริษัทอายุ 5 ปีที่มีสำนักงานใหญ่อยู่ที่ Bristol ประเทศอังกฤษ ซึ่งให้บริการทำหน้าที่เป็นแพลตฟอร์มสำหรับนักลงทุนในการออกเสียงตัดสินนโยบายต่างๆ ของบริษัทผ่านตัวแทน “เราอยากให้มีความโปร่งใสและความรับผิดชอบมากขึ้น” เธอบอก
Tumelo มีพนักงาน 57 คน และระดมเงินร่วมลงทุน (VC) มาได้ 22 ล้านเหรียญสหรัฐฯ ถึงแม้ว่ากิจการจะยังไม่ถึงจุดคุ้มทุน แต่ก็มีแววดีว่าจะทำกำไรได้ในอนาคต ทั้งนี้ Tumelo ถูกขนาบอยู่ตรงกลางระหว่างผู้ถือหุ้นที่มีมุมมองต่างกันแบบสุดขั้ว ได้แก่ กลุ่มที่อยากสนับสนุนแนวทางการทำความดีในด้านต่างๆ อย่างเช่น การลดคาร์บอน หรือการส่งเสริมความเท่าเทียมทางเพศ กับกลุ่มที่เห็นว่าบริษัทไม่ควรจะมีพันธกิจอื่นใดนอกเหนือจากการทำกำไรเท่านั้น
ในทางทฤษฎีแล้วผู้ถือหุ้นของ Exxon Mobil มีอำนาจในการควบคุมบริษัท และสามารถลงมติให้บริษัทเปลี่ยนบ่อน้ำมันเป็นแผงโซลาร์ได้ ถ้าหากว่านั่นเป็นความต้องการของผู้ถือหุ้น แต่มีปัญหาอยู่ 2 ข้อ ข้อแรกคือ คุณอาจจะเป็นผู้ถือหุ้นทางอ้อม นั่นคือถ้าคุณลงทุน 100,000 เหรียญในกองทุน S&P 500 index fund หมายความว่า คุณถือหุ้น Exxon อยู่ 12 หุ้น แต่คุณไม่ได้รับสิทธิ์ในออกเสียงในฐานะผู้ถือหุ้นหรอก คนที่ได้สิทธิ์นั้นคือ ผู้จัดการกองทุนดังกล่าว
แต่ต่อให้คุณได้สิทธิ์ในการออกเสียงแล้วคุณจะทำอย่างไรกับมัน คุณมีความเห็นอย่างไรต่อข้อเสนอข้อที่ 6 ในการประชุมผู้ถือหุ้นของ Exxon เมื่อปีที่แล้วเรื่อง “การลดการปล่อยมลพิษของบริษัท และการขายผลิตภัณฑ์จากสารไฮโดรคาร์บอน”? คุณมีเวลาอ่านหนังสือมอบฉันทะของบริษัททั้ง 500 แห่งหรือ?
จุดนี้เองที่ Tumelo เข้ามามีบทบาทเป็นตัวกลางด้วยการเก็บค่าธรรมเนียมจากโบรกเกอร์ และกองทุนที่ต้องการจะเสนอทางเลือกในการออกเสียงเพื่อใช้เป็นจุดขายในการขายหน่วยลงทุนให้กับนักลงทุน จากนั้นผู้ถือหุ้นรายย่อยจะให้สิทธิ์กับ Tumelo ในการเข้าถึงบัญชีที่เปิดไว้กับโบรกเกอร์แบบดูข้อมูลได้อย่างเดียว แล้วทำการเลือกนโยบายที่ต้องการจาก 9 ทางเลือกในเมนูนโยบาย เช่น การต่อต้านคาร์บอน การส่งเสริมสิทธิแรงงาน ฯลฯ
ต่อจากนั้นกองทุนจะได้รับรายงานที่รวบรวมผลสรุปของแนวนโยบายที่นักลงทุนเลือกโดยแบ่งตามจำนวนหุ้นที่นักลงทุนที่ใช้บริการของ Tumelo ถือครองอยู่ ซึ่งจะทำให้กองทุนสามารถแปลงนโยบายด้านต่างๆ ดังกล่าวเป็นการลงมติในข้อเสนอแต่ละข้อของบริษัทต่างๆ ได้ตามความต้องการของนักลงทุน โดยอาศัยความช่วยเหลือจากบริษัทที่ปรึกษาด้านตัวแทนอย่าง Glass Lewis
จนถึงขณะนี้ Tumelo ได้รับการยอมรับในระดับหนึ่ง โดยมีลูกค้ารายใหญ่อย่าง Legal & General ซึ่งเป็นผู้บริหารสินทรัพย์มูลค่า 1.6 ล้านล้านเหรียญในอังกฤษ หรือ Cushion ซึ่งเป็นบริษัทการลงทุนใน London ที่ให้การส่งเสริมสิ่งที่เรียกว่าเงินบำนาญปลอดคาร์บอน รวมถึงหน่วยงานด้านการลงทุนระหว่างประเทศของ Fidelity Investments นอกจากนี้ Tumelo ยังหวังว่าจะประกาศดีลกับพันมิตรรายแรกในสหรัฐฯ ได้ในเร็ววัน
ปัจจุบันเสียงของผู้ถือหุ้นเหล่านี้ยังถือเป็นเพียงความปรารถนาเท่านั้น แต่ไม่ได้เป็นคำสั่งการ เพราะทั้งในอังกฤษและสหรัฐฯ อำนาจการลงมติยังคงขึ้นอยู่กับผู้จัดการกองทุน ทั้งนี้ในช่วงแรกที่ Tumelo เพิ่งเริ่มดำเนินกิจการใหม่ๆ แนวคิดเรื่องการส่งผ่านสิทธิ์การลงมติยังเป็นเรื่องที่ก้าวหน้าล้ำสมัยเกินไป ดังนั้น สิ่งที่บริษัททำในช่วงนั้นจึงเป็นเพียงการแจ้งให้ลูกค้าทราบว่า กองทุนต่างๆ ใช้สิทธิ์การลงมติที่ตัวเองมีอย่างไรบ้างเท่านั้น
“ถ้าเราเริ่มต้นด้วยการเสนอให้มีการส่งมอบสิทธิการลงมติตั้งแต่แรก (ผู้จัดการกองทุนทั้งหลาย) คงพากันหัวเราะใส่เราจนต้องม้วนออกจากห้องไปเลย” Stewart เล่าให้เราฟัง แต่เธอบอกว่า ตอนนี้โลกกำลังเปลี่ยนแปลงไปในแนวทางประชาธิปไตยของผู้ถือหุ้นมากขึ้น
Stewart สร้างธุรกิจของเธอขึ้นมาโดยอาศัยความช่วยเหลือจากเพื่อนนักศึกษา Cambridge ที่ชอบเสี่ยง 2 คน ได้แก่ Will Goodwin และ Benjamin King โดยในปัจจุบัน Goodwin เป็นหัวหน้าแผนกกิจการในสหรัฐฯ ส่วน King รับหน้าที่เขียนแพ็กเกจซอฟต์แวร์ซึ่งปัจจุบันถูกใช้งานจากโค้ดที่ถูกเขียนขึ้นกว่า 1.6 ล้านบรรทัด แต่เขาเพิ่งลาออกไปเล่นร่มร่อน
ในปีแรกที่เปิดกิจการทั้งสามทำงานจากห้องใต้ดินที่บ้านพ่อแม่ของ Goodwin และได้รับคำแนะนำแบบไม่เสียสตางค์จากหน่วยงานพี่เลี้ยงธุรกิจที่เชื่อมโยงอยู่กับ University of Bath ในตอนนั้น Stewart ต้องนั้นรถเมล์ไปที่สำนักงานการลงทุนของศิลปินดัง Peter Gabriel เพื่อหาเงินลงทุนแบบ VC
เนื่องจากขาดแคลนเงินทุนในการหาแบรนด์ หุ้นส่วนทั้งสามจึงพิมพ์คำว่า “ความเชื่อ” แล้วกดค้นหาจาก Google Translate แล้วเลื่อนหาไปตามภาษาต่างๆ ที่มีมากถึง 133 ภาษา ที่ URL ของคำนี้ยังไม่ถูกนำไปใช้ และไม่ได้มีความหมายที่น่าเกลียด แล้วในที่สุดก็มาจบที่ Tumelo ซึ่งเป็นคำในภาษา Sesotho ที่มีการใช้พูดกันเป็นภาษาหลักทางตอนใต้ของทวีปแอฟริกา
ต้องถือว่า Tumelo มาได้จังหวะพอดี เพราะปรากฏว่าเหล่าผู้จัดการกองทุนที่เคยไม่เห็นด้วยกับแนวคิดของการปล่อยให้ลูกค้าใช้สิทธิ์ลงมติในเรื่องต่างๆ เมื่อ 2-3 ปีที่ผ่านมา แต่ในวันนี้ พวกเขาเหมือนจะยินดีรับแนวคิดนี้แล้ว ลองดูกรณีของ Larry Fink ซึ่งเป็นผู้บริหารสูงสุดของ BlackRock ที่ดูแลเงินของนักลงทุนมากถึง 9 ล้านล้านเหรียญ เขาประกาศออกมาอย่างชัดเจนว่า บริษัทธุรกิจต้องลดการปล่อยคาร์บอนลง และต้องมีส่วนร่วมสร้างความยุติธรรมให้เกิดขึ้นในสังคม
เรื่องนี้ทำให้เขาถูกนักการเงินอย่าง Vivek Ramaswamy และเจ้าหน้าที่ที่ดูแลด้านการคลังของรัฐอีกโขยงร้องเรียนว่า BlackRock ไม่มีสิทธิ์นำประเด็นการเมืองฝ่ายซ้ายเข้ามาในการประชุมคณะกรรมการของบริษัทต่าง
แล้วทางออกในเรื่องนี้จะเป็นอย่างไร ก็ให้ลูกค้าเป็นคนชนเองโดยตรงสิ ทางด้านของ BlackRock นั้นมีระบบที่เปิดให้นักลงทุนสถาบันออกเสียงลงมติผ่านตัวแทนได้ ในขณะเดียวกัน Vanguard Group ก็บอกว่า กำลังจะทดลองให้นักลงทุนรายย่อยที่ถือหน่วยลงทุนมีสิทธิ์ออกเสียงลงมติดู
การที่โบรกเกอร์หรือกองทุนขนาดยักษ์ใหญ่จะพัฒนาระบบของตัวเองเพื่อดำเนินการตามความปรารถนาของนักลงทุนไม่ใช่ปัญหา เพราะเมื่อมีการปูทางนำไปแล้ว พวกผู้เล่นรายเล็กๆ ก็ย่อมต้องอยากเสนอทางเลือกในการใช้สิทธิ์ออกเสียงลงมติให้กับลูกค้าด้วยเหมือนกัน โดยสามารถหันไปหา Tumelo เพื่อใช้บริการโซลูชั่นสำเร็จรูป และกันผู้จัดการกองทุนออกไปจากสงครามขั้วความคิด
“ผู้จัดการกองทุนที่เข้าไปลงทุนใน Walmart คงไม่เคยนึกหรอกว่าตัวเองจะต้องมาออกเสียงลงมติเรื่องการทำแท้งในการประชุมปีที่แล้ว เพราะมันไม่ได้เกี่ยวอะไรกับนโยบายการลงทุนเลย” Steward บอก
ภาพที่ Stewart และผู้ร่วมก่อตั้งธุรกิจของเธอวาดเอาไว้ว่าประชาธิปไตยจะเข้ามามีบทบาทอย่างสูงในโลกธุรกิจเป็นสิ่งที่เห็นได้ไม่ยาก และน่าจะเกิดขึ้นได้จริงก่อนที่พวกเธอจะเกษียณ
“การเกษียณมันไม่ใช่แค่เรื่องของตัวเลขในบัญชีธนาคารของคุณหรอกนะ” เธอบอก “แล้วการจ้างงานของสมาชิกคนอื่นๆ ในครอบครัวล่ะ อากาศที่คุณหายใจเข้าไปล่ะ สุขภาพของคุณล่ะ?”
แต่ถ้านักลงทุนอยากให้สิทธิ์ในการออกเสียงกับคนที่สนใจเพียงการจ่ายปันผลสูงๆ โดยไม่สนใจกับคนงาน หรือบรรยากาศการทำงานก็ต้องปล่อยให้มันเป็นอย่างนั้น “Greta (Thunberg) หรือ Vivek (Ramaswamy) ล่ะที่พูดแทนตัวคุณ” Stewart ถาม “แต่ตอนนี้คุณยังไม่มีสิทธิ์ตัดสินใจหรอกนะ”
เรื่อง: William Baldwin เรียบเรียง: พิษณุ พรหมจรรยา
อ่านเพิ่มเติม: 17 บริษัทมหาชนไทยยอดเยี่ยมจากทำเนียบ GLOBAL 2000 ประจำปี 2023
ไม่พลาดบทความและเรื่องราวน่าสนใจอื่นๆ ติดตามเราได้ที่เฟซบุ๊ก Forbes Thailand Magazine